Interdyscyplinarne Warsztaty
Czynności mowy. Modele teoretyczne i ich zastosowania

Pobierowo, 14-16.10.2011


UCZESTNICY    |    INFORMACJE PRAKTYCZNE    |     PROGRAM    |      ABSTRAKTY    |    PREZENTACJE    |    KONTAKT



W filozofii współczesnej konkurują ze sobą dwie idee dotyczące funkcji i natury języka. W myśl pierwszej z nich, słowa służą opisywaniu świata, a zbudowane z nich zdania podlegają ocenie w kategoriach prawdy i fałszu. Zwolennicy drugiej idei twierdzą z kolei, że język jest przede wszystkim narzędziem działania, a sformułowane w nim wypowiedzi są aktami mowy ocenianymi ze względu na ich stosowność bądź skuteczność. Akceptując drugą ideę nie musimy rozstawać się z pierwszą; chodzi jedynie o to, by pytanie o opisowe znaczenie słów oraz warunki prawdziwości zdań rozważać w kontekście dociekań nad funkcją, jaką słowa i zdania pełnią w konkretnych formach interakcji społecznej.

Pionierem systematycznych badań nad językiem jako narzędziem działania był John L. Austin. Ustalił on klasyczną terminologię teorii czynności mowy, wyróżniając czynności lokucyjne, illokucyjne oraz perlokucyjne. Sformułował też tezę o konwencjonalnym charakterze aktów illokucyjnych. Zdaniem Petera F. Strawsona — jednego z głównych polemistów Austina — teza ta nie obowiązuje w ogólności, gdyż dotyczy wyłącznie aktów funkcjonujących w ramach zinstytucjonalizowanych form dyskursu: postępowań sądowych, ceremonii ślubnych czy gier towarzyskich; pozostałe akty, takie jak informowanie, proszenie, pytanie, ostrzeganie itp., mają, według Strawsona, charakter komunikacyjny, a o ich mocy illokucyjnej decyduje nie tyle konwencja, ile intencja komunikacyjna mówiącego.

Polemika Strawsona z Austinem dała początek dwóm wielkim sporom dotyczącym podstaw teorii czynności mowy: między teorią konwencji illokucyjnych a teorią intencji komunikacyjnych oraz między eksternalistycznym a internalistycznym ujęciem interakcji illokucyjnej. W debatach tych biorą udział m.in. tacy badacze, jak Kent Bach, Robert M. Harnish, Ruth M. Millikan, François Recanati, Marina Sbisá oraz John R. Searle. Warto podkreślić, że w swoich rozważaniach odwołują się oni do idei dotyczących funkcjonowania umysłu, aktywności poznawczej, natury działania oraz struktury społecznej; spór o podstawy teorii czynności mowy ma więc swoje filozoficzne tło i uwarunkowania.

Po aparaturę pojęciową teorii czynności mowy chętnie sięgają przedstawiciele wielu dyscyplin: epistemologii, teorii percepcji, filozofii społecznej, pragmatyki językoznawczej, teorii i filozofii prawa, teorii kultury, teorii argumentacji i socjologii języka. Okazuje się, że terminologia zaproponowana przez Austina jest sprawnym narzędziem badawczym o szerokim spektrum zastosowania.

Celem warsztatów Czynności mowy. Modele teoretyczne i ich zastosowania jest rozpoznanie stanu polskich badań nad językiem jako narzędziem działania oraz sformułowanie założeń i celów wspólnego projektu badawczego uwzględniającego punkty widzenia nie tylko dyscyplin filozoficznych, ale również nauk zajmujących się konkretnymi formami interakcji językowej. Wystąpienia uczestników warsztatów dotyczą zagadnień dyskutowanych w filozofii języka, filozofii działania, epistemologii, teorii percepcji, etyki, kognitywistyki, pragmatyki językoznawczej, teorii i filozofii prawa, teorii kultury oraz teorii argumentacji. Zapowiada się ciekawe, interdyscyplinarne spotkanie.

Zapraszamy do Pobierowa!


Iwona Witczak-Plisiecka                                                                                     Maciej Witek

Katedra Języka Angielskiego i Językoznawstwa Stosowanego                          Instytut Filozofii

Uniwersytet Łódzki                                                                                             Uniwersytet Szczeciński